“Branding”, Essential Waves’ Zijnsgeoriënteerde methodiek voor burn-out coaching, richt zich in essentie op het hervinden van Zelf-bewustzijn. Contact maken met wat er werkelijk in ons leeft en wil: de geheel ‘eigen’ energie en zijnskwaliteiten die we in onszelf waar kunnen nemen. En vanuit dat hervonden Zelfbewustzijn het leven weer oppakken.
Parallel hieraan zullen we ook praktisch moeten blijven. Dus begeleiding bieden in het omgaan met de werkgever, de collega’s en de bedrijfsarts. En in het doorlichten (en uiteindelijk) optimaliseren van de werkcontext: de systeemaanpak.
Branding
De positieve kijk op het leven van waaruit Zijnsoriëntatie burn-out coaching insteekt is herkenbaar in hoe we deze aanpak willen noemen: “Branding”. Genoemd naar dat deel van de zee waar de golven breken. Dat je, komend vanuit een onmetelijke en rusteloze zee, door deze branding heen moet om weer grond onder de voeten te krijgen. Eigen grond dit keer.
De gedachte hierachter is tweeledig. Een burn-out markeert enerzijds het failliet van omgaan met een situatie die we als beklemmend ervaren. En dieper, van een bepaalde compenserende en vermijdende vorm van omgaan met een weggestopt gevoel van leegte en verwonding in onszelf. Een complex aan emoties dat nu pijnlijk aan het licht gekomen is. Maar tegelijk is het ook een crisis die ons in staat stelt nu echt contact te maken met wie wij zijn, wat onze waarden zijn, onze betekenis in het leven is. Je zou het daarom een loutering kunnen noemen.
Of als het branden van de koffie, waarbij alle (bij koffie zijn dat zo’n 2000 verschillende aromatische verbindingen) smaken en kwaliteiten die deels in ons verborgen, verwrongen of toegedekt waren tot leven kunnen worden gewekt. Mits we de uitdaging van de branding maar aan willen gaan.
Positieve ramp
Het eerste principe heeft daarmee betrekking op de essentie van burn-out. Voor ons is burn-out, hoewel een paardenmiddel, een natuurlijk proces van je lichaam & geest om je uit een ziekmakende situatie te redden. Het ingrijpen van iets diep in ons, dat zoveel van ons houdt dat het in en voor ons in opstand komt. Het is tevens een ‘wake-up call’ vanbinnen uit, om nu eindelijk te worden wie je bent. En het komt, net als koorts, met processen die je kunt aanwenden om werkelijk te helen.
“Branding” begint dan ook met de aanvaarding van burn-out als een ‘positieve ramp’. Als een omkeer, als een dóórbreken. Als iets van waaruit we uiteindelijk alleen maar sterker en als ‘meer onszelf’ naar voren zullen komen. Aldus tegen je burn-out en helingsproces aankijken is zonder meer helend in zichzelf. En een heilzaam principe om mee te beginnen.
Dat is in het begin misschien moeilijk om te aanvaarden. Toch, ervaringen van diegenen die je voorgegaan zijn (zoals de auteur) bevestigen de geldigheid van dit principe van Optimisme. Maar je hoeft het niet te geloven. In het werkelijk ervaren van de kracht van de burn-out in je, kan je contact maken met ook de goedheid daarachter. De goedheid van je Essentie.
Integrale aanpak
Terug naar de positieve ramp, die slaat in drievoud toe: individueel op emotioneel en spiritueel niveau – en aan de “stressor” kant op organisatorisch vlak. Zoals we in het voorgaande artikel aangaven zal een werkelijk integrale benadering van burn-out coaching deze positieve ramp op alle drie de vlakken moeten aanpakken.
Emotionele crisis
De kern van burn-out is emotionele uitputting als gevolg van een ziekmakende interactie tussen individu en werkomgeving. We gaan er daarbij niet vanuit, dat er karakteristieke psychologische weeffouten in je zitten, die maken dat je voorbestemd bent/was om burn-out te raken. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt ook: er bestaat niet zoiets als een burn-out persoonlijkheid (M. Burisch, 2006). Er is daarentegen wetenschappelijk bewijs te over, dat iedereen in principe burn-out kan raken.
Wel brengt het proces van burn-out raken inherente emotionele ‘littekens’ in je aan het licht. Dat komt door de ontregeling van het emotiecentrum in de hersenen, het limbische systeem. Deze ontregeling is het gevolg van een proces van ‘sensitisering’ van toegedekte dus onbewuste ‘negatieve’ emoties. Zie daarover mijn eerdere artikel over de Limbische Verklaring.
Dergelijke ‘littekens’ dragen we allemaal met ons mee. Het zijn zwakke, beurse plekken in onze psychologische wordingsgeschiedenis, in ons ‘historische zelf’. Bij de een zijn zij groter, dieper en talrijker dan bij de ander, maar iedereen heeft ze. Zij hebben alles te maken met kwetsingen die we als klein kind of later hebben meegemaakt. En met de unieke compenserende en vermijdende gedragingen, overtuigingen, verlangens en drijfveren die we erbovenop gestapeld hebben, om die pijn niet meer te hoeven voelen.
Die pijn komt nu aan het licht. Deze kan bovendien door de ontregeling ook nog eens uitvergroot worden – en aanpalende gevoelens en herinneringen ‘aansteken’. De pijn van niet geliefd te zijn zoals we zijn, de pijn van vergeten of verwaarloosd te zijn, van uitgelachen of miskend te zijn. Auteurs als Alice Miller en Ingeborg Bosch hebben aangetoond, dat zelfs al was het maar even – voor een klein kind zo’n moment traumatisch en tekenend voor het leven kan zijn. En dat het aanprikken, naar boven brengen en bewust maken ervan, bevrijdend is.
Ontwarring
De weg ‘omhoog’ bestaat dan ook uit het ontwarren van onze emotionele verstrikking en ontregeling. Burn-out coaching zal daartoe in eerste instantie de nadruk leggen op het tegemoet treden, ‘erbij kunnen blijven’ en accepteren van alle emotionele pijn die in ons huilen naar boven komt. De tranen van verdriet, eenzaamheid, woede, schuld en schaamte en wat er ook maar verder voelbaar wordt. Al gaandeweg brengen we zo de ene ‘relevante onbewuste negatieve emotie’ na de andere aan het licht. En leren we ermee om te gaan zonder ons erdoor te laten bepalen.
Bovendien vergroten we zo onze emotionele intelligentie: het vermogen onze emoties (en die van anderen) in al hun nuances te ervaren, te onderscheiden en uit te drukken. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit, dat emotionele intelligentie een beschermende factor van betekenis is in het kunnen omgaan met stress en moeilijkheden in het leven.
Zijnscrisis
Emotionele uitputting en ontregeling is weer het gevolg van een onderliggend waarden- en zijnsconflict. Al dan niet bewust hebben we een innerlijke strijd gestreden. Tussen de omstandigheden waarin we werken en de manier waarop we in leven en werk staan enerzijds. En onze diepste eigen waarden, verlangens en manier van willen ‘zijn’ anderzijds. Die trekt de intrinsieke motivatie – die bij burn-out slachtoffers vaak opvallend sterk is – omlaag, keert die drijvende kracht uiteindelijk tegen onszelf. En ondermijnt zo ons gevoel van eigenwaarde, zelfsturing en zelfvertrouwen. Dit proces is tweeledig: het ondermijnt ons gevoel van betekenis te zijn (‘Zin’) en het beeld dat we van onszelf hebben (‘Zijn’). Samen wordt dit aangeduid als een spirituele crisis.
Faillissement en doorstart
Zijnsgeoriënteerde burn-out coaching moet er daarom ook op gericht zijn contact te maken met ons werkelijke authentieke Zelf. Dat wil zeggen, de diepe bestaansgrond in ons die er al was vóórdat we onszelf verloren in compensatieprojecten en vermijdingsgedrag. Voordat we ons historische zelfbeeld opbouwden als verdedigings- en/of veroveringsmachine. Als een machine om te overleven met de verborgen pijn in ons. Onze Essentie waarin we, ook als we het ons niet meer bewust waren, nog steeds geworteld zijn.
De weg daartoe leidt dwars door de ervaring van uit- en opgebrand te zijn. Daar op de bodem van ons faillissement, onze leegte, vinden we onze diepere grond voor een herstart. De insteek is daarom ook niet om ‘hersteld’ uit de burn-out te ‘herrijzen’ zodat we er (voorlopig) weer even tegen kunnen. Wat dat dan ook geweest mag zijn. De insteek moet zijn om deze werkelijke veerkracht in onszelf aan te boren, gebaseerd op (het bewustzijn van) onze eigenste zijnskwaliteiten. Een (her)vinden van een authentiek gevoel van eigenwaarde.
En de stressor?
Een integrale benadering van burn-out coaching, zoals we met Branding voorstaan, kan er ten slotte niet omheen zich ons ook structureel met de ziekmakende stressor(en) bezig te houden. Dat is veelal de situatie op het werk die de trigger tot alle ellende geweest is.
De problematiek kàn beperkt zijn tot het niet (meer) toegerust zijn van de medewerker voor zijn werk. Of dat hij in zijn loopbaan boven zijn kunnen uit geklauterd is. In alpinistentaal: ‘verstiegen’ is geraakt. Zeker als er ook nog eens sprake is van verzwarende privé uitdagingen.
Maar het zou een gemiste kans zijn niet ook te onderzoeken of het onderliggende probleem breder is. Dat kan liggen in slechte taakafbakening en rolconflicten, eventueel verzwaard met bureaucratisering en organisatorische verkokering. Of een ontmoedigende en isolerende bedrijfscultuur, waar hiërarchie het gewonnen heeft van autonomie en vertrouwen. Denk aan slepende besluitvorming of ondoorzichtige bedrijfspolitieke spelletjes en kliekvorming. Of ‘gewoon’ een veel te hoge werkdruk en daarbij een gebrek aan sociale ondersteuning en feedback. Heel actueel: onethisch gedrag, discriminatie of seksuele intimidatie. Dan wel gewoon een manager die moeite heeft om op een coachende en motiverende wijze aansluiting te vinden bij zijn medewerkers. Om maar wat te noemen.
Gerede kans dan, dat niet alleen dit burn-out slachtoffer daar last van heeft. Chronische negatieve stress kan tot uiting komen in een hoger verzuim en turn-over van personeel, verminderde motivatie en werktevredenheid. Maar ook in hick-ups in bedrijfsprocessen, conflicten of irritaties binnen en tussen afdelingen, kwaliteitsproblemen, inefficiënte besluitvorming, verstarring en een verminderd zelflerend en innoverend vermogen.
Systeemaanpak
Burn-out moet, kortom, beschouwd worden als het spreekwoordelijke kanariepietje in de mijn: een signaal dat er op organisatorisch vlak mogelijk ook iets (serieus) mis is. Een integrale benadering zal dus ook iets van een systeemaanpak moeten bieden. Onderdeel daarvan zou tenminste een quickscan moeten zijn om mogelijke knel- en verbeterpunten te inventariseren. Verbeterpunten die in een vervolgproject verder aangepakt kunnen worden. De quickscan biedt tegelijk ook input voor het op te stellen reïntegratieplan. Immers, zolang er sprake is van serieuze ziekmakende problematiek is terugkeer in de oude functie niet wenselijk.
Zelfbewustzijn, Zelfsturing en Zelfzorg
Gaan we naar de aanpak zelf, dan volgt deze uit het leidende principe van Zijnsgeoriënteerde burn-out begeleiding: dat deze gericht is op het aanboren en tot ontplooiing brengen van authentiek Zelfbewustzijn. Daar hoort een ondersteunende, coachende houding bij. Geen bevoogding of “wij gaan jou wel eens helpen, want wij weten wat goed voor jou is”.
Anderzijds zal Zijnsgeoriënteerde burn-out coaching qua methodiek rekening moeten houden met de richtlijnen van de LESA en de vereisten die de wetgeving rondom langdurige ziekte stelt. Beide vormen een kader voor een optimale samenwerking in de zorg voor de zieke medewerker, ook met werkgever/manager en bedrijfsarts. Gedeelde zorg komt het herstel alleen maar ten goede.
Binnen dat nog steeds ruime kader zal burn-out coaching een methodisch raamwerk moeten bieden. Uitgaande van het gegeven, dat Zelfbewustzijn de basis is, zal dit raamwerk in ieder opzicht recht moeten doen aan het principe van Zelfsturing: Autonomie.
Concreet
Hierop voortbordurend zal onze aanpak daarmee ook gekenmerkt moeten worden door:
- fasering – het hanteren van fasen, met elk vastgestelde doelstellingen biedt mogelijkheden voor afstemming tussen betrokkenen. Nog belangrijker: het biedt inzicht in en het verantwoordelijkheid kunnen nemen voor het eigen helingsproces;
- ruimte – autonomie, zelfsturing, is de basis. Dat begint met in de eerste fase de medewerker voldoende ruimte te geven om afstand te kunnen nemen van het werk en zich zo op zijn heling te kunnen gaan richten. Dus niet te vroeg pressen op re-integratie;
- maatwerk – ieder mens en dus ook ieder geval van burn-out is uniek en zal vragen om flexibel te zijn in de duur van de fasen, de keuze van interventies en uitkomsten;
- zelfbegeleiding – ‘ruimte’ en ‘maatwerk’ geven de betroffene een kader om de heling zelf ter hand te nemen. Zelfbewustzijn en zelfsturing (autonomie) worden ondersteund door het stimuleren en aanreiken van zelfbeoefening en zelfbegeleiding – hoekstenen van de aanpak.
Binnen dit kader zal de burn-out coach zich eenduidig op moeten stellen achter de cliënt: diens Zelfbewustzijn en Zelfsturing zijn leidend. Tegelijk zal de cliënt doordrongen moeten zijn van de eigen verantwoordelijkheid hierin. Burn-out coaching is dus óók gebaseerd op het stimuleren en faciliteren van Persoonlijk Leiderschap.
De weg ‘omhoog’ in vijf stappen
Kleuren we dit raamwerk verder in, dan komen we uit bij het volgende ‘conceptuele model’ van Branding, onze benadering van burn-out coaching.
In dit model zijn de ‘fasen’ hoe we onszelf door de branding loodsen zichtbaar. Duidelijk is, dat de benadering begint bij het hervinden van lichaamsbewustzijn en het weer openstellen van onze zintuigen. De benadering is vervolgens sterk emotie-gericht, want dáár ligt de basis voor de uitputting en ontregeling waar we onder lijden. En structureel: voor het onverzadigbare verlangen naar compensatie en vermijding, teneinde ‘negatieve’ gevoelens van onszelf en anderen maar niet meer te hoeven voelen. Beide voeren ons dóór de pijn, door de branding.
Centraal in Branding staat vervolgens de ontwikkeling van Essentieel Bewustzijn. Dat is het daadwerkelijk kunnen ervaren, accepteren en aannemen wie wij ten diepste zijn. Dat wil zeggen: de stralende, unieke, fundamenteel goede mens die wij diep in ons altijd al geweest zijn. Als basis voor een nieuwe maar authentieke bevlogenheid van binnenuit.
Van daaruit kijken we terug op onze burn-out geschiedenis. Ook herijken we hoe we ‘eigenlijk’ met onszelf en de wereld om kunnen en willen gaan. Tenslotte kijken we naar de organisatorische context: wat moet daar mogelijk veranderen en hoe (en waar) kunnen we daar uiteindelijk weer in passen.
Vooruitblik
Benieuwd hoe het er concreet uitziet? In navolgende artikelen gaan we meer gedetailleerd in op de verschillende fasen in de aanpak. We kijken naar de uitgangspunten en beoogde uitkomsten per fase en naar de methodieken die daarbij worden ingezet.
In bredere zin maken deze artikelen deel uit van een hele reeks, waarin ik een integrale kijk op burn-out ontvouw – als basis voor mijn methodiek van burn-out coaching.
Wil je geen artikel missen? Abonneer je dan op mijn Nieuwsbrief die je persoonlijk informeert als er weer een publicatie is. Persoonlijk geïnteresseerd in wat ik voor jou kan betekenen? Elders op deze site vind je meer informatie over wat ik te bieden heb op het gebied van coaching en in het bijzonder burn-out coaching.
