Bloei op vanuit Burn-out (1) – Aanvaarden

We zijn burn-out – fysiek/emotioneel zitten we aan de grond. We aanvaarden het echter als een noodingreep van diep van binnen. Verzet of ontkennen is zinloos. Onze vertrouwde afweer- en coping mechanismen zijn niet meer toereikend gebleken. Wij zijn hard met onszelf en onze (werk)omgeving in botsing gekomen.

Pas als we accepteren dat burn-out een deel van onze reis is, ontstaat er ruimte voor bevrijding. We willen méér dan fysiek en energetisch herstel. We willen emotioneel en spiritueel helen: landen bij onsZelf. Dus ook het héle proces aanvaarden. In dit artikel wordt duidelijk hoe dat gaat “the Essential way”.

“Als het verlangen groter wordt dan de angst wordt moed geboren.
Zonder verlangen gaan we niet op weg.“
– Rainer Maria Rilke –

Heling vraagt Acceptatie

De eerste stap naar heling is: aanvaarden hoe het nu is. Je verzet opgeven, je ‘nederlaag’ toegeven. Pas dan kan je werken aan wat stuk is. Dat is je burn-out aangaan vanuit een positieve, Zijns- en daarmee Ramp-georiënteerde benadering van burn-out.

Om dat helder te maken noemden wij onze benadering aanvankelijk “Branding”. Genoemd naar dat deel van de zee waar de golven breken. Dat je, komend vanuit een onmetelijke en rusteloze zee, door deze branding heen moet om weer grond onder de voeten te krijgen. Eigen grond dit keer.

Inmiddels gebruiken we een andere metafoor voor het therapeutisch proces van zelfbevrijding: de Queeste. In dit artikel herdefiniëren we de aanzet die we met Branding maakten, aangepast aan nieuwe inzichten vanuit wetenschap en praktijk. En net zo gebruikmakend van mijn eigen persoonlijk pad, inclusief burn-out ervaring.

In zekere zin voel je je in jouw burn-out ook alsof je door een branding aan het zwemmen bent. Heen en weer geslingerd wordt, land dat steeds weer opdoemt en verdwijnt. Land ver achter je, en nieuw land vlakbij. Golfslag – Essential Waves, van binnenuit! – met een turbulentie waarin je soms lijkt te verdrinken. Maar terug naar zee, naar vanwaar je kwam, dat kan niet meer. We moeten dóór, dóór de branding.

Burn-out herstel in onze zin reikt dan ook verder dan herstel op puur fysiek en energetisch vlak. Verder dan cognitief begrip hoe het zo gekomen is en het aanleren van andere, verbeterde coping- en overlevingsmechanismen. Meer daarover in Herstel uit burn-out: landen bij jeZelf, dat de inleiding vormt tot dit artikel.

Rampzaligheid

Dit raakt vanuit ons perspectief de essentie van burn-out. Voor ons is burn-out, hoewel een paardenmiddel, een natuurlijk proces van je lichaam & geest om je uit een ziekmakende situatie te redden. Het ingrijpen van iets diep in ons, dat zoveel van ons houdt dat het in en voor ons in opstand komt. Het is tevens een ‘wake-up call’ van binnenuit, om nu eindelijk te worden wie we zijn. Het geschenk (en levensopdracht) in onszelf te aanvaarden, waar te laten worden. En het komt, net als koorts, met natuurlijke processen waarop we kunnen meeliften om werkelijk te helen.

De “Branding” aangaan begint dan ook met het aanvaarden van burn-out als een ‘positieve ramp’. Als een omkeer, als een dóórbreken. Als iets van waaruit we uiteindelijk alleen maar sterker en als ‘meer onszelf’ naar voren zullen komen. Aldus tegen je burn-out en helingsproces aankijken is zonder meer helend in zichzelf. En een heilzaam principe om mee te beginnen.

Dat is in het begin misschien moeilijk om te accepteren. Toch, ervaringen van diegenen die je voorgegaan zijn (zoals de auteur) bevestigen de geldigheid van dit principe van Optimisme. Maar je hoeft het niet te geloven. In het werkelijk ervaren van de kracht van de burn-out in je, kan je evengoed contact maken met de goedheid daarachter. De goedheid van je Essentie.

Benadering op hoofdlijnen

Vanuit deze aanvaarding kunnen we een begin maken met het proces van heling zelf. Dat proces richt zich primair op de persoonlijke/individuele (risico)factoren die tot de burn-out hebben geleid.

Welke deze persoonlijke factoren zijn hebben we uitgebreid behandeld in voorgaande artikelen. Met betrekking tot de persoonlijke risicofactoren hebben we uit de doeken gedaan dat we de achtergrond niet alleen moeten zoeken in falende coping- en afweermechanismen. Dieper weg: in de patronen van verdringing van pijnlijke ervaringen, trauma’s die ten grondslag liggen aan de emotionele crisis die je doormaakt (zie ook De limbische verklaring). En daar weer achter: de spirituele crisis omtrent wie wij (willen) zijn en waar wij betekenis aan ontlenen (Burn-out – a blessing in disguise).

Toch willen we ook de stressor-kant meenemen: de werkomgeving. Relevant ook voor de re-integratie! Zonder goede integratie, aan beide kanten, kan er van duurzame terugkeer in de organisatie immers geen sprake zijn.

Op de ziekmakende organisatorische/werk gerelateerde kant ben ik eerder ook uitgebreid ingegaan in De ziekmakende organisatie.

Beide domeinen en hun interactie staan afgebeeld in onderstaand diagram, zoals al eerder uiteengezet in het voorgaande, inleidende artikel: Herstel vanuit burn-out: landen bij jeZelf!

De vraag, het vraagteken staat centraal: hoe zal dit proces dan aangegaan moet worden? Zoals gezegd, nemen we de persoonlijke begeleiding van jou als mens in burn-out als uitgangspunt. Hoe ziet dat proces van persoonlijke begeleiding er als geheel uit? Maar ook: hoe verhoudt zich dat tot re-integratie en  heling aan de organisatiekant? Daar beginnen we mee.

In het vervolgartikel gaan we dieper in op de afzonderlijke fasen die in die persoonlijke begeleiding doorlopen worden. In het derde deel van dit drieluik gaan we in op de inpassing en aansluiting bij re-integratie en terugkeer.

Doel is nu dus eerst om een inzichtelijk overall stappenplan of fasenmodel te ontwikkelen, dat jou en je werkgever inzicht geeft in wat er te doen staat en waar dat heen leidt.

Natuurlijk burn-out herstel

Voor dit model grijpen we terug op het beroemde en richtinggevende onderzoek A Study of Coping dat de Canadese psychologe Diane Bernier eind 90-er jaren heeft uitgevoerd.

Bernier hield diepte-interviews met mensen die minder dan vier jaar daarvoor in een zware burn-out terecht waren gekomen en daar inmiddels volledig van waren hersteld. Hersteld in de zin van, dat zij zich hersteld voelden én weer een stabiele werksituatie hadden gevonden. Het onderzoek richtte zich op de vraag hoe zij de weg omhoog weer gevonden hadden.

Hieruit leidde zij patronen af voor succesvol herstel: fasen in het herstel en succesvolle coping strategieën die mensen toepassen om te herstellen. Het is dus zinvol om ons fasenmodel daarop af te stemmen.

Herstel als coping-proces

Het eerste dat uit de interviews naar voren kwam was, dat het besef burn-out te zijn geraakt ervaren wordt als het uitbreken van een acute crisis. Opeens intens te moet leren omgaan met hoe je er nu aan toe bent, is voor veel mensen een crisis van een “tragische kwaliteit”. Deze komt bovenop de in de aanloop ernaartoe al opgebouwde emotionele ontregeling. Het blijkt dan heilzaam, om de onvermijdelijkheid ervan te aanvaarden: dat je burn-out bent, moet stoppen met werken.

Burn-out herstel, beginnend met aanvaarden, moet volgens haar in eerste instantie dan ook beschouwd worden als een vorm van ‘coping’: van omgaan met en verwerking van die acute crisis. Vandaar ook de titel die zij aan dit onderzoek gegeven heeft: A Study of Coping.

Dat is een optiek die je niet vaak tegenkomt, maar wel onmiddellijk resoneert als waar.

Werk is voor heel veel mensen een belangrijk deel van hun identiteit en zelfverwerkelijking. Als verder werken onmogelijk is, onder druk van volledige emotionele (en nu ook fysieke en mentale) uitputting, dan voelt dat als een ramp en een nederlaag, als mislukking.

Toegegeven, er zal ook vaak sprake zijn van opluchting, maar deze is maar heel betrekkelijk. Enerzijds omdat mensen zich daar ook schuldig over kunnen voelen: opeens ‘vrij’ zijn. En anderzijds, omdat ze nu vaak pas ten volle ervaren hoezeer uitgeput men is.

Cynisme en Mislukking

Daar komt bij, dat ook tenminste één van de twee ‘bijkomende’ kernsymptomen van burn-out tot een breekpunt gekomen is. Burn-out onderscheidt zich van verwante psychische aandoeningen als neurasthenie en depressie door de extra dimensies van cynisme en/of (gevoel van) verminderde professionele doelmatigheid (Maslach et al., 1996, p. 192).

• Cynisme betekent, dat men een negatieve of cynische houding aanneemt ten opzichte van het werk, de organisatie en/of de mensen voor wie men werkt. Dat zich uit in een gevoel en houding dat alles wat men doet toch volslagen zinloos is. Feitelijk is het een ultieme poging zich uit zelfbescherming emotioneel terug te trekken uit het werk. In het uiterste geval kan dat zich uiten in het grof of gevoelloos bejegenen van klanten of patiënten.
• Verminderde professionele doelmatigheid staat voor het gevoel niet meer goed te functioneren (wat vaak helemaal niet terecht is). Het zet aan tot wanhopig extra de best te doen – tot het niet meer gaat. Bijvoorbeeld als men toch al geneigd was tot zelfopoffering (pleasegedrag, jezelf wegcijferen) en stilzwijgend leed aan perfectionisme: je hebt gefaald! Of lijdt aan Bedriegerssyndroom (zijn mijn artikel daarover: je valt door de mand!

Innerlijke strijd

Die val en toestand is extra rampzalig, omdat het volkomen het omgekeerde is van de hoge mate van professionele betrokkenheid en bevlogenheid waarmee men ooit begonnen was. Dat vuur is er echter nog wel degelijk. Onder de schijnbare gevoelloosheid en defaitisme van de burn-out smeult een mengsel van machteloze vijandigheid, woede en wanhoop. Tegelijk is daar het besef van die innerlijke tegenstrijdigheid, het voelt als verraad aan zichzelf. Zo voedt dit de emotionele uitputting verder.

Cynisme wekt bovendien op dieper psychisch niveau gevoelens van schuld en schaamte op. Met de erkenning van burn-out wordt onbewust ook de nederlaag erkend in de strijd tegen zelfveroordeling en een negatief zelfbeeld.

Het derde aspect, het gevoel van verminderde persoonlijke en professionele doelmatigheid, versterkt dat nog meer. Het opgeven van het werk wordt hiermee ervaren als het toegeven van de nederlaag. Als een mislukking – van zichzelf.

Omslagverergering

Dit dramatische effect van erkenning en ziekmelding verklaart ook, waarom met het stoppen met werken niet een onmiddellijke stabilisatie of verbetering ontstaat, laat staan herstel. Integendeel. Aanvankelijk zal de crisis, die nu tot het volle bewustzijn doordringt, juist in korte tijd dramatisch verergeren. Nu begint het pas.

Natuurlijke fasen

Terug naar Bernier. Zij heeft dus onderzocht hoe mensen die succesvol hiervan hersteld zijn, hiermee omgingen.

Na de fase van aanvaarden (Fase 1), waarin uiteindelijk in overleg met het werk en de bedrijfsarts ziekteverzuim toegekend is, komt er eerst gelegenheid om afstand te nemen (Fase 2).  Pas dan wordt er gewerkt aan herstel, onderzoek en reflectie (Fase 3 en 4). Het aanvaarden van de reis naar binnen. Pas na verloop van tijd komt er ruimte voor nadenken en voorbereiden op de toekomst (Fase 4 en 5). De voortzetting van de reis, naar buiten.

Haar model voor burn-out herstel komt dan (parafraserend) op het volgende neer:

Herstel: een langdurig proces

Al met al blijkt zo’n proces naar duurzaam herstel 1 tot 3 jaar te duren. Belangrijke opmerkingen hierbij zijn:

• Het onderzoek maakte duidelijk, dat iedere fase voorwaardelijk was voor de navolgende. Bijvoorbeeld: er kon pas aan herstel van de gezondheid worden gewerkt als er eerst voldoende afstand kon worden genomen van het werk.
• Ziekteverzuim vanwege burn-out was in Canada in die tijd geen sinecure. Er was bijvoorbeeld niet altijd financiële compensatie. Toch hadden de meeste geïnterviewden een periode van 5-50 weken nodig om voldoende afstand te kunnen nemen. Gemiddeld: 3,5 maand! Zoals Bernier al noemde in haar studie: “The absence of constraints and undue pressure to return to work was mentioned as very helpful.”
• Fase 4, bij uitstek gericht op herwonnen zelfbewustzijn, was inhoudelijk het meest consistent, maar qua duur heel verschillend. Het bleek hoe dan ook belangrijk om voor dit innerlijke onderzoek voldoende tijd te nemen. Dat heeft natuurlijk ook implicaties voor re-integratie en toekomstplanning die tot fase 5 behoren.
• Fase 5 duurde vervolgens nog eens een half tot 2-3 jaar. Het bleek in deze fase essentieel om het re-integratieproces primair in te steken vanuit de betroffene. Past de oude functie/team/ organisatie nog en/of kan deze worden aangepast en past het dan? Of moeten (ook) andere opties worden overwogen. Het bleek belangrijk te zijn, dat de werkgever hierin actief en creatief participeert, ook door niet star aan te sturen op terugkeer in de oude functie of ‘eruit’.

Kanttekeningen bij Bernier’s onderzoek

Het is duidelijk, dat Bernier een individu-gerichte insteek nam. Aanpassingen in de werkomgeving bleven buiten beschouwing. En hoewel het onderzoek een goed raamwerk voor succesvol herstel geeft, bracht het onderzoek binnen de beperkte scope ook nog de nodige beperkingen aan het licht:

• Een groot deel van het herstelproces is onzichtbaar. Bernier omschrijft de beschreven fasen en strategieën zelf als globaal en oppervlakkig, als het topje van de ijsberg. De onderliggende psychische processen blijven verborgen. Mensen wisten bijvoorbeeld niet aan te geven hoe zij innerlijk m.b.t. hun emotionele- (bijv. rouw) en cognitieve verwerking (bijvoorbeeld t.a.v. hun waarden) om zijn gegaan.
• Deelnemers gaven er blijk van dat het hervinden van identiteit en eigenwaarde zeer belangrijk was, zowel in tijd (soms wel 75% van de interviewduur) als qua emotie (“emotionally highly-charged”). De studie onderstreept daarmee het belang van identiteit-gerelateerde coping strategieën. Daarbij gaat het om méér dan de waardering van iemands professionele waarde – het gaat om het hervinden van iemands subjectieve identiteit. “This theme would seem particularly fruitful for further study of burnout.”

Juist daar willen we verder gaan

Precies op die kanttekeningen gaan wij graag dóór. Burn-out coaching zal juist aandacht moeten geven aan het begeleiden van die psychische processen en het hervinden van iemands subjectieve identiteit. Of anders gesteld: wie men in spirituele zin eigenlijk is, en hoe men van daaruit opnieuw van betekenis wil zijn.

We vatten dat samen in één zin: helen door ontwikkeling van Zelfbewustzijn – op een hoger plan.

Dat is dan ook exact de kern van waar een Zijnsgeoriënteerde benadering op gericht is. Vandaar dat wij onze insteek expliciet psychotherapeutisch en spiritueel willen noemen.

De aanname is – en de praktijk bewijst dat ook – dat de persoonlijke veranderingen die met zo’n procesmatige, op Zelfbewustwording gerichte vorm van begeleiding worden gerealiseerd, bevrijdend, enerverend, ingrijpend en permanent zijn.

Coaching naar de essentie van Zelfbewustzijn

In ons conceptuele plaatje voor burn-out coaching gaan we daarom nog een stapje verder dan het aanvaarden van een proces van verwerking van oud zeer en ontoereikende coping. De reis gaat verder dat. Daarin moet uiteindelijk “Essentieel Zelfbewustzijn” – één van de drie aspecten van Zelfbewustzijn (zie ook Spiritualiteit en Zelfbewustzijn) – centraal staan. Dit is de spil waar het om draait. Het landen bij jeZelf.

Die drie aspecten van Zelfbewustzijn zijn:

• Je bewustzijn van alle aspecten van je zijn: lichaamssensaties, emoties, innerlijke delen en hun onderlinge dynamiek;
• Van daaruit de regie kunnen voeren over je innerlijke dynamiek, denk aan zelfreflectie, emotieregulatie en -verwerking, motivatie – ook in interactie met de omgeving: zelfbewust in het leven en in relatie staan;
• Daarbij jezelf ervaren als een manifestatie van je persoonlijke Zijn of Essentie, het Kostbare in jezelf dat jij als geschenk met de wereld mag en wil delen. Het Kostbare dat door geen ervaring in de wereld kan worden aangetast.

Deze bouwen op elkaar voort, bieden toegang tot diepere lagen van je ‘Zelf’. We gebruiken (Essentieel) Zelfbewustzijn daarom ook liever dan zelfbewustzijn met een kleine letter z. Vooral om aan te geven dat het hier niet gaat om een hersteld of ‘verbeterd’ positief zelfbeeld. Dat zou een opgeplakt zelfvertrouwen zijn, dat kunstmatig opgekweekt is in gespeelde situaties in de veilige beschutting van de spreekkamer van de coach. Het is Essentieel Zelfbewustzijn dat de hoofdletter Z in Zelfbewustzijn rechtvaardigt.

Hier draait het om het aanvaarden en ervaren van – en vervolgens leven vanuit – wie je ten diepste bent. Herverbonden met – hersteld zijn in – je natuurlijke open stralendheid, en in het volle bewustzijn van je Zijnskwaliteiten. Dat is het wenkend perspectief, je diepste verlangen.

Aanvaarden als begin

Hoe anders lijk je eraan toe, als je de drempel van de uitschakeling gepasseerd bent. En toch, vanaf hier begint het herstel en méér: de mogelijkheid tot zelfbevrijding.

Deze vraagt als tolgeld de volledige acceptatie van de schijnbaar demonische kracht waarmee we in de burn-out geduwd zijn. Dat gaat verder dan stoppen met ons (zinloze, pijnlijke) verzet ertegen. Aanvaarden betekent: je openstellen voor de mogelijkheid dat dit alles meer dan zinvol is. En van daaruit: omarmen, verwelkomen.

Wat dan blijkt is, dat naarmate we echt dieper tot de kern ervan durven komen, die kracht herkenbaar en fysiek voelbaar is als komend uit iets eigens diep van binnenuit. Vanuit een wezen en bewustzijn dat in ons huist en dat door ons heen in de wereld wil zijn. Wat Nietzsche de dansende god in ons noemt – en anderen onze Essentie of ziel. En via welke wij ook verbonden zijn met ‘het Zijn’, ‘het Leven’ in universele zin.

Hoe dan ook, het is iets waarmee we daadwerkelijk contact kunnen maken. De eerste keer dat dat gebeurt voelt als een verheffend en extatisch moment, een euforisch gevoel van kracht, lichtheid en helderheid, inspiratie en herkenning. Al kan het in eerste instantie ook als bedreigend en confronterend ervaren worden.

De kern ervan: Essentieel verlangen

We kunnen de kern daarvan ervaren als we ons afstemmen op het Essentieel verlangen dat hierin voelbaar is. Op wat er écht in ons gewild is, zonder ons te vermoeien met hoe dat dan gerealiseerd zou kunnen worden. Het pure diepe verlangen in ons, dat onze ziel, in de woorden van Alphonse de Lamartine (Méditations Poétiques), vleugels geeft. Of in de woorden van Rainer Maria Rilke, ons de moed geeft onze angst (voor bevrijding) te overwinnen, ons in beweging te brengen.

Dat verlangen naar zelfbevrijding en heling: dat is de andere kant van de Acceptatie waarmee we begonnen. Het is het aanvaarden van de uitdaging, van het ‘branden’ en uit onze as herrijzen als een herboren feniks. Het aanvaarden van een reis, een Queeste.

Met de belofte van ons verlangen voelbaar in ons hart, kunnen we ons gereed maken voor de reis.

Vijf fasen

Die reis is opgebouwd uit 5 fasen, overeenkomstig waar we in het voorgaande artikel al op hintten: ons conceptuele model van burn-out begeleiding ‘the Essential way’:

Het model geeft grafisch weer langs welke stappen of fasen we ’terugwerken’ vanuit een (middel)zware burn-out naar zowel een staat van ‘werkzaam Zelfbewustzijn’ als een geheelde situatie op de werkplek. Deze fasen zijn:

• Fase 1: Draagvlak creëren – gericht op herstel van je energiebalans, maar ook op het ontwikkelen van lichaams- en emotioneel bewustzijn (door zelfbeoefening) en van de mentale conditie voor het kunnen dragen van het verdere proces van verwerking en bevrijding (door zelfbeoefening).
• Fase 2: Verwerking & Bevrijding – de verwerking van omhoogkomende limbische inhoud (pijn, onverwerkte emoties), het verzoenen en constructief ombuigen van innerlijke dynamiek en beperkende overtuigingen, in interactie met groeiend Zelfbewustzijn;
• Fase 3: Essentieel Zelfbewustzijn – het direct herverbinden met je Essentie, bijdragend aan het nog meer bevrijden, loslaten en omarmen van wat nodig is om werkelijk van binnenuit te kunnen doen wat je écht wil. Zo wordt een stevig en flexibel fundament gelegd voor …
• Fase 4: Zelfleiderschap – verantwoordelijkheid nemen voor je eigen proces en van daaruit het jezelf actualiseren en verwerkelijken in de wereld, doen wat je écht wil. Niet meer vanuit een reactief stelsel aan beperkende overtuiging en afweermechanismen, maar vanuit innerlijke gedrevenheid en Zelfbewustzijn, het Kostbare in jezelf;
• Fase 5: Re-integratie en Systeemaanpak – het weer aansluiten op het arbeidsproces, door het verder ontwikkelen en bestendigen van je herwonnen levenskracht op de werkplek, liefst mét ook een aanpassing van de laatste, zodat deze ondersteunend en sterkend is voor medewerkers.

Volgordelijk en simultaan

Anders dan deze ‘fasering’ zou kunnen doen vermoeden zijn deze fasen niet gevolgtijdelijk, maar overlappen ze elkaar en bouwen ze op elkaar voort. Je moet ze eerder zien als sporen, die één voor één worden ingezet en parallel verder lopen.

Zo is het heel goed mogelijk dat re-integratie al kan beginnen terwijl je nog middenin fase 3 zit. Zelfleiderschap ontwikkelt zich al vanaf het begin in de zelfbeoefening die nodig is om draagvlak op te bouwen. Het ontwikkelt zich óók in het proces van weer aan het werk gaan.

Tot slot: mapping op Bernier

Tot slot, we namen niet voor niets de fasering van Bernier als uitgangspunt. Hoe verhoudt deze zich nu tot de fasen in onze benadering van burn-out coaching?

Welnu, ‘onze’ fase van Draagvlak creëren matcht met Bernier’s fase van herstel van gezondheid. In onze benadering wordt herstel een actief proces dat de basis legt voor méér: voor zelfbewustwording en -bevrijding, het landen bij jeZelf.

Deze navolgende fase van verwerking, bevrijding  en Zelfbewustwording – van ‘breken’ en ‘herconfiguratie’ vanuit (Essentieel) Zelfbewustzijn – match met de hoofdmoot bij Bernier. Zij noemt deze fase één van onderzoek en reflectie. Bij Bernier staat hierin het hervinden van identiteit en eigenwaarde centraal. Alleen door wij dat niet ‘bedenkend’, maar door middel van een innerlijk verwerkingsproces, en herverbinden met je Essentie.

In fase 5 en 6 bij Bernier gaat men, vanuit een nieuwe verhouding ten opzichte van zichzelf, weer ‘terug’ de wereld in. Hierin worden werk-opties onderzocht en de sprong gewaagd naar een nieuwe horizon. Dit veronderstelt in ons model de ontwikkeling van Zelfleiderschap. Eén dat voortbouwt op groeiend zelfbewustzijn, de ontwikkeling van een solide maar ook flexibel ‘sense of self’.

Dat kan niet in isolatie: het vraagt ook interactie met de (werk)omgeving. Op dat punt aangekomen wordt re-integratie zinvol en haalbaar. Re-integratie levert echter pas echt een bijdrage aan heling, als deze aansluit op een zich ontplooiend vrij verlangen (tot zelfverwerkelijking) en vertrouwen. Dat vraagt óók aanpassing en inpassing aan de organisatiekant. Hoe dat zou kunnen/moeten, leze men in het artikel Re-integratie en heling bij burn-out.

Maar ook verder dan dat: naar de werkcontext in brede zin, hoe proces met de burn-out medewerker ook afloopt. We hebben het dan over het gezond maken van de organisatie door middel van een systeemaanpak.

Invulling

Hoe deze vijf fasen worden vormgegeven werken we verder uit in deel 2 van “Bloei op vanuit burn-out” (Helen – voor fase 1 t/m 4) respectievelijk deel 3 (Aansluiten – voor fase 5) van dit drieluik.

© Gerphil Kerkhof | december 2017 (herschreven: maart 2025)

Tot slot

Wil jij jouw burn-out aangaan als het begin van een reis naar binnen? Naar persoonlijke ontwikkeling? Kan je je vinden een in deze psychotherapeutische en spirituele benadering van jouw burn-out? Voel je dat verlangen? Dan maak ik graag een afspraak (via het contact formulier), om tot een passend voorstel te komen. Weet dat eigen initiatief bij het opstarten van burn-out coaching een prima eerste start is van een plan van aanpak om tot herstel te komen. Zo pak je zelf het initiatief, en leg je de kosten bij waar ze horen: je werkgever.

Dit artikel maakt deel uit van een hele reeks, waarin ik een integrale kijk op burn-out ontvouw – als basis voor mijn benadering. Elders op deze site vind je meer over wat ik kan betekenen op het gebied van burn-out coaching. Dat kan ook heel goed online, bijvoorbeeld als je te ver van Haarlem woont om langs te komen.

Wil je geen artikel missen? Abonneer je dan op mijn Nieuwsbrief die je persoonlijk informeert als er weer een publicatie is.