Volgens het CPB kampt één op de 7 Nederlanders met burn-out klachten en dit aandeel groeit. Dit betekent echter nog niet noodzakelijk, dat bijna 15% daadwerkelijk gediagnosticeerd is als burn-out.

Helaas is burn-out inmiddels een modewoord geworden, dat te pas en te onpas op het hele spectrum van zwaar gestrest tot echt opgebrand wordt geplakt. Het is echter belangrijk zowel voor de begeleiding als maatschappelijk daartussen een onderscheid te maken.

Zo richt ik mij met de Essential Waves benadering van burn-out ‘survival’ coaching heel specifiek op burn-out, niet op overspannenheid! Hoewel overspannenheid over kan gaan in burn-out, komt burn-out met een breder scala aan specifieke symptomen, die we in dit artikel uitbenen.

 

Overspannenheid

Hoewel overspannenheid en burn-out beide voortkomen uit een overbelast stress-systeem en te hoge stress, is de impact en de duur belangrijk anders. Overspannenheid wordt in de regel opgebouwd en ook weer ‘verwerkt’ binnen een tijdspanne van 2-3 maanden. Het kenmerkt zich vooral door een grote lichamelijke en mentale uitputting. De oorzaak ligt in overbelasting door een te hoge werkdruk en/of privé beslommeringen (zoals mantelzorg, huishoudelijke taken) of problemen (scheiding, overlijden). Rust nemen en/of de situatie oplossen brengt meestal binnen afzienbare tijd herstel.

‘Time to burn-out’

Research geeft aan, dat de aanloop tot een burn-out veel langer duurt. Die aanloop kan 2-3 maanden tot meerdere jaren duren, met een geleidelijke opbouw van frustratie. Mensen die weinig tot geen invloed op de inrichting van hun werk en veranderingen daarin hebben glijden sneller (6 maanden) af dan zij die tot op zekere hoogte mede richting aan verandering geven (1-2 jaar). Meer daarover in mijn artikel De Helling van Onvrede.

Als illustratie: in mijn geval duurde de aanloop tot mijn burn-out 3-5 jaar. De daadwerkelijke duikvlucht duurde uiteindelijke ‘slechts’ 3 maanden. Mijn herstel tot een ‘werkbare’ situatie duurde een jaar en gelet op een recente terugval en hoe ik mij nu na 14 maanden voel zal het nog geruime tijd duren voor ik op mijn oude energieniveau zal zijn. In het algemeen: hoe langer de voorgeschiedenis, hoe dieper de crisis en hoe langer de herstelperiode zal zijn.

Symptomen van burn-out

Een burn-out kenmerkt zich niet alleen door een slopende lichamelijke en mentale vermoeidheid. In de laatste weken of maanden dat men nog werkt treedt vaak ook cynisme of ‘depersonalisatie’ naar voren. Dat wil zeggen: innerlijk afstand nemen van het werk, terwijl men meestal daarvoor juist meer dan gemiddeld gedreven en gepassioneerd was. Ook is er het gevoel niet meer tegen de eisen van het werk op te kunnen, fundamenteel te falen. Dat kan aanleiding om ieder geloof in eigen kunnen en waarde te verliezen. Samen vormen dit de drie centrale kenmerken van burn-out die gemeten worden met de door Maslach ontwikkelde Maslach Burnout Inventory (MBI):

  • Lichamelijke en geestelijke uitputting
  • Cynisme
  • Twijfel aan eigen kunnen

Kenmerkend en onderscheidend voor burn-out (versus overspannenheid) is, dat de daarmee gepaard gaande spannings- en uitputtingsklachten langer dan 6 maanden duren. Zie de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap.

Is eenmaal de burn-out daar, dan blijft het niet beperkt tot lichamelijke uitputting. Dan blijkt daarachter emotionele uitputting schuil te gaan. Deze maakt zich kenbaar door een extreme gevoeligheid en emotionele instabiliteit (niet aflatende huilbuien; angst of schrikachtigheid; woede) of juist apathie. Ook extreme verstrooidheid, vergeetachtigheid en verwardheid; en een onwerkelijk zombie-achtig lichaamsgevoel en waarnemingsvermogen zijn veel voorkomende symptomen.

De neurobiologie van burn-out

Dat alles is te herleiden tot veranderingen in de werking van het stress-systeem en in de structuur van de hersenen. Sommige hersendelen nemen aanmerkelijk in omvang en doorbloeding af – vooral die delen waar ons vermogen tot plannen, denken en gegevensopslag te vinden zijn – en het stress-systeem tot rust gebracht wordt. Andere delen waar alarmprikkels worden opgewerkt en het stress-systeem wordt aangezet groeien juist. Het systeem waar gevoelend worden opgewekt en verwerkt raakt ontregeld en in een hyperstand gezet. Van hieruit word de psyche overladen met onbestemde maar destabiliserende herinneringen, gevoelens en gedachten.

Méér dan werkdruk – méér dan rust nemen

Qua oorzaken is er in tegenstelling tot overspannenheid bij burn-out ook veelal meer aan de hand dan bovenmatige werkdruk of spanning. Werkdruk is vaak wel een factor, maar niet meer dan dat. Er is veelal structureel iets mis met de inrichting van de functie en de manier waarop mensen verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun werk, de bedrijfscultuur, de manier van leidinggeven, de sociale samenhang op het werk.

Begeleiding bij overspannenheid en burn-out

De overspannen medewerker heeft na enkele weken rust veelal baat bij een geleidelijke reïntegratie. Ook is het zinvol gecoacht te worden op hoe men omgaat met prestatiedruk (ook van binnenuit) en verantwoordelijkheidsgevoel.

Bij burn-out is dat onvoldoende. De crisis is zo diep, dat die zich invreet als het ware in de gehele persoonlijkheid van de getroffene. Mensen hebben het gevoel in stukjes uit elkaar te vallen. De manier waarop zij in het leven staan kan diepgaand en blijvend veranderen. Veelal, achteraf gezien, op een manier die mensen het gevoel geeft gelukkiger, waarachtiger, met meer levensvreugde en -vervulling als gevolg.

Mits men daarin tenminste effectief wordt begeleid en daarvoor de tijd wordt genomen! Geforceerde en te snelle terugkeer, ook naar de ‘normaliteit’ van de omgeving als die niet verandert, kan leiden tot angst en depressie, en uiteindelijk worden ‘bestraft’ met een zware terugval (tot aan een 2e of 3e burn-out aan toe) of definitieve uitval.

Voel je je zwaar gestrest – en misschien wel burn-out? Wacht dan niet tot het te laat is. Lees mijn artikel Eerst Hulp-jezelf bij Burn-Out. Of ga met mij een kennismakingsgesprek aan – dat kan óók online. Meer over wat ik voor je kan doen lees je hier:

Burn-out coaching

Vervolgartikelen

In een reeks van vervolgartikelen gaan we specifiek in op burn-out. We zullen eerst een integrale kijk op burn-out ontwikkelen – zowel qua oorzaken als gevolgen, vanuit organisatorisch/arbeidspsychologisch, psychologisch, medisch en maatschappelijk perspectief en vanuit spiritueel en Zijnsgeoriënteerd perspectief. Vervolgens ontwikkelen we een integrale benadering voor de begeleiding van burn-out (“Branding” genaamd), zowel van de getroffene als van de directe (werk)omgeving.

© Gerphil Kerkhof | januari 2017

 

Tot slot

Ben je, mede naar aanleiding van dit (eerste) artikel en latere artikelen van mij over burn-out, benieuwd wat ik jou zou kunnen bieden? Hoe ik jou zou kunnen begeleiden in het aangaan van jouw burn-out?

Kijk dan eens op mijn pagina over burn-out begeleiding. Of vraag meteen een afspraak aan voor een eerste sessie/kennismaking. Dat kan zeker ook heel goed online.

Geen artikel willen missen? Abonneer je dan op de Nieuwsbrief – voor een bericht als er weer een publicatie is.